वसुबारस सण म्हणजे पौराणिक परंपरेसोबत, वैज्ञानिक विचारांची सांगड ..!

शिवयोगी- गुरुआश्रमात गाई वासरांशी संवाद..

वसुबारस सणाचे पौराणिक व वैज्ञानिक महत्व जाणून घ्या! गौमातेचे पूजन, दुधाचे प्रतीकात्मक मूल्य आणि आधुनिक काळातील या परंपरेचे सामाजिक व पर्यावरणीय अर्थ उलगडणारा डीजी युगंधरा ब्लॉगवरील खास लेख.

“Because you deserve something special — shop the trend!”
🌿 वसुबारस म्हणजे काय?

दिवाळीच्या मंगल प्रारंभाचा पहिला दिवस म्हणजे वसुबारस होय. “वसु” म्हणजे संपत्ती आणि “बारस” म्हणजे द्वादशी — अशा या दिवसाला गाय-वासरांच्या पूजनाचा दिवस मानला जातो. या दिवशी मातेसमान गौमातेचे पूजन करून तिला अन्न, पाणी आणि सन्मान दिला जातो.

वसुबारस हा सण स्त्रियांकरिता विशेष महत्त्वाचा मानला जातो. या दिवशी स्रीया आपले मातृत्व गौमातेच्या पवित्र प्रतिमेशी जोडतात. त्या आपल्या कुटुंबाच्या आरोग्य, धन-धान्य आणि समृद्धीसाठी गौमातेचे व वासराचे पूजन करतात.

📖 पौराणिक कथा आणि धार्मिक पार्श्वभूमी

पौराणिक कथांनुसार, वसुबारसचा संबंध भगवान श्रीकृष्णाच्या बाललीलांशी जोडला जातो. कृष्णाने गोवर्धन पूजेनंतर गौमातेचे रक्षण केले, असे सांगितले जाते. तसेच, वसुराज नावाच्या एका भक्ताने या दिवशी गाय-वासरांची सेवा केली आणि विष्णूने प्रसन्न होऊन त्याला अपार वैभव दिले, अशीही कथा प्रचलित आहे.

गौमाता ही हिंदू धर्मातील पंचगव्याची मूळ स्त्रोत मानली जाते. तिचे दूध, दही, तूप, गोमूत्र आणि गोमय हे पवित्र मानले जाते. या घटकांमुळे धार्मिक विधींमध्ये पवित्रता आणि आरोग्य टिकवले जाते.

वसुबारसचे पारंपरिक विधी

या दिवशी सकाळी लवकर स्नान करून घर स्वच्छ केले जाते. अंगणात गौमातेची रंगोळी (गोवर) काढली जाते.

गौमातेची प्रतिमा किंवा खरी गाय असेल तर तिला हलके स्नान घालून हार, फुले, हळद-कुंकू आणि कुमकुम लावले जाते.

पुढे तिला गहू, हरभरा, तांदूळ, गूळ आणि पाणी अर्पण केले जाते.

स्त्रिया वसुबारसच्या दिवशी दूधाचे सेवन टाळतात, कारण हा दिवस दुध देणाऱ्या गौमातेचा सन्मानाचा दिवस मानला जातो.

संध्याकाळी कुटुंबासह गौमातेची आरती केली जाते आणि समृद्धीच्या प्रार्थना केल्या जातात.

Select Your Choice

वैज्ञानिक आणि सामाजिक महत्व

वसुबारस सणामागे फक्त श्रद्धा नाही, तर खोल वैज्ञानिक अर्थ दडलेला आहे.

गौमातेचे आरोग्यदायी मूल्य:
गायीचे दूध हे संपूर्ण पौष्टिक अन्न आहे. त्यातील कॅल्शियम, प्रथिने आणि लॅक्टोज शरीराच्या विकासासाठी अत्यंत आवश्यक आहेत. प्राचीन काळी गोमाता म्हणजे आरोग्याचे मूळ मानले गेले याचे हे कारण आहे.
पारिस्थितिक संतुलन:
गाय व तिचे वासरू हे ग्रामीण अर्थव्यवस्थेचे केंद्र होते. शेतीसाठी खत, शेणखत, गोमूत्र आणि ओढे-जमिनीचे संरक्षण या सर्व बाबींमध्ये गायीचे योगदान मोठे आहे. त्यामुळे वसुबारस हा पर्यावरण संवर्धनाचा सण म्हणावा लागेल.
मानवी संवेदना आणि मातृत्व:
गौमातेच्या पूजनातून “मातृत्व” या संकल्पनेचा सन्मान केला जातो. वसुबारस आपल्याला सांगते की, जसे आई आपली मुले सांभाळते तसेच आपणही निसर्गातील प्रत्येक जीवाशी प्रेमाने वागले पाहिजे.
दूध न पिण्याची परंपरा – एक वैज्ञानिक दृष्टिकोन:
या दिवशी दूध न पिण्याची प्रथा म्हणजे ‘गौमातेचा विश्रांती दिवस’. दुधाळ जनावरांना एक दिवसाचा आराम मिळतो, ज्यामुळे त्यांच्या आरोग्याचे संतुलन टिकते — ही एक उत्कृष्ट जैविक जाणीव आहे.

आधुनिक काळातील वसुबारस – पर्यावरण आणि संस्कृती यांची सांगड.

आजच्या काळातही वसुबारस साजरी करणे म्हणजे आपल्या संस्कृतीशी नातं जपणे, परंतु, फक्त पूजा करून नव्हे तर गायींचे रक्षण, दुध उत्पादनात प्रामाणिकता, आणि पर्यावरणपूरक जीवनशैली या गोष्टींनी या सणाचे खरे महत्व अधोरेखित होते.

डीजी युगंधराचे मुख्य संपादक श्री संतोषराव शिंदे म्हणतात वसुबारस म्हणजे, आदर, आत्मीयता आणि संवेदना यांचा संगम म्हणजे वसुबारस, प्रक्रुतीचे विशेष ध्यान व तीचे सात्वीक गुणांशी संवाद म्हणजे आहे वसुबारस, शेती, पशुपालन आणि निसर्ग या त्रिसूत्रीवर उभ्या असलेल्या भारतीय संस्कृतीला पुन्हा नवसंजीवनी देण्याचा हा दिवस आहे.

🌼 निष्कर्ष:

वसुबारस हा फक्त धार्मिक नव्हे तर जीवनमूल्य शिकवणारा सण आहे. तो आपल्याला सांगतो की संपत्ती म्हणजे केवळ पैसा नाही, तर आरोग्य, निसर्गाशी नाते आणि संवेदनशीलता ही खरी “वसु”, खरी संपत्ती आहे. गौमातेच्या पूजनातून आपण कृतज्ञतेचा भाव जोपासतो, आणि हाच भाव दिवाळीच्या संपूर्ण उत्सवाचा आरंभ घडवतो. म्हणूनच, वसुबारसचा सण हा भारतीय संस्कृतीच्या शाश्वत मूल्यांचा दीप आहे.

लेखक:

मुख्य संपादक – श्री. संतोषराव शिंदे

डीजीयुगंधरा डिजिटल मीडिया नेटवर्क.

वसुबारस सण म्हणजे पौराणिक परंपरेसोबत, वैज्ञानिक विचारांची सांगड ..!